
25 سال قبل، یعنی سال ۱۹۹۴ میلادی، اولین تجربه خرید مردم از اینترنت رخ داد. اتفاقی که باعث ایجاد تحول بزرگی در فروش کالا شد. حال دیگر خرید اینترنتی بخش جداناپذیری از زندگی روزمره مردم سراسر جهان شده است. شرکتهای غولپیکری در حال ارائه خدمات خرید اینترنتی به کاربران هستند. آمازون، علی بابا، دیجیکالا. شرکتهایی که سابقه فعالیت آنها به بیش از ۱۰ سال میرسد و از رهبران بازار تجارت الکترونیک هستند.
اما دیگر مانند گذشته، خرید کالا یا خدمت از طریق اینترنت، مزیت برجستهای محسوب نمیشود، به خصوص با شیوع ویروس کرونا، استفاده از خدمات اینترنتی بیش از پیش در میان مردم ترویج پیدا کرده است. شیوه مرسوم خرید اینترنتی از فروشگاههای آنلاین که آن را تجارت الکترونیک سنتی مینامیم، دیگر تجربه منحصر به فرد و جذابی برای کاربران محسوب نمیشود و تبدیل به امری عادی در زندگی آنها شده است.
در خرید به شیوه تجارت الکترونیک سنتی، خریداران با جست و جوی نیازهای خود اقدام به خرید کالا از پلتفرمهای خردهفروشی اینترنتی بزرگ میکردند. جایی که قدرت در دستان خردهفروشیهای آنلاین و فروشندگان آنها است. فروشندگانی که عمدتا تولیدکنندگان و برندهای متوسط و بزرگی هستند که نیاز بازار انبوه را با هزینههای هنگفت بازاریابی برآورده میکنند.
تجارت اجتماعی، شیوه نوین تجارت الکترونیک سنتی
ترویج رسانههای اجتماعی در سراسر جهان باعث شده تا مردم به تعامل و گفت و گو در شبکههای اجتماعی و پیامرسان علاقه زیادی نشان دهند. همچنین وجود اینفلوئنسرها باعث شده تا بسیاری از کاربران رسانههای اجتماعی تأثیر زیادی از این افراد در زندگی شخصی و کاری خود بگیرند.
به نظر میرسد حلقه مفقوده تجارت الکترونیک سنتی در ایجاد تعامل میان خریداران و فروشندگان و نیز فرصت اشتراکگذاری تجربه خرید کاربران با یکدیگر باشد. شیوهای از تعامل که تا قبل از رواج خرید و فروش اینترنتی در جمعهای دوستانه و فروشگاههای سطح شهر به وفور دیده میشود.
پلتفرمهای تجارت اجتماعی با تاکید بر ارزش پیشنهادی تعامل و گفت و گو میان خریداران و فروشندگان، شیوه جدیدی از خرید آنلاین ارائه دادهاند که عنصر ارتباط اجتماعی میان انسانها را با امکانات پلتفرمهای تجارت الکترونیک سنتی در هم گره زده است.
از آنجایی که بیش از ۶۰٪ اشتغال و ۵۵٪ تولید ناخالص ملی در اقتصاد کشورهای توسعه یافته توسط کسب و کارهای خانگی، کوچک و متوسط شکل میگیرد، ترویج و توسعه پلتفرمهای تجارت اجتماعی میتواند زمینههای رشد اقتصادی کشور، کاهش بیکاری و توزیع عادلانه ثروت را فراهم کند.
پلتفرمهای تجارت اجتماعی ایران
در گزارش پیش رو، صنعت تجارت اجتماعی ایران با تمرکز بر بازار فروشگاههای اینستاگرامی به صورت کمی و کیفی تحلیل و بررسی شده است. بیش از ۸۰ پلتفرم در صنعت تجارت اجتماعی ایران توسط تکراسا شناسایی شده است که بر اساس مدل کسب و کارشان میتوان آنها را به ۶ دسته تقسیم کرد:
بیش از ۷۰ پلتفرم ایرانی شناساییشده در این گزارش از نوع توانمندسازان تجارت اجتماعی هستند. این پلتفرمها علاوه بر صنعت تجارت اجتماعی به صنعت تجارت الکترونیک سنتی نیز خدمتدهی میکنند. به همین دلیل، رسانههای اجتماعی به رهبری اینستاگرام و فعالیت ۴۱۵ هزار فروشگاه اینستاگرامی را میتوان بازیگر اصلی صنعت تجارت اجتماعی ایران دانست. ضریب نفوذ ۷۱٪ شبکههای اجتماعی و پیامرسانها در میان مردم ایران و حضور ۴۴ میلیون کاربر فعال ایرانی در اینستاگرام مؤید این موضوع است.
اندازه بازار خرید و فروش محصول در اینستاگرام
طبق اطلاعات جمعآوری شده توسط تکراسا و ماتوریتی از اینستاگرام، ۴۱۵ هزار فروشگاه در اینستاگرام فعالیت دارند که حجم مبادلات مالی در سال ۱۴۰۰ در این بستر ۱۸ تا ۳۲ هزار میلیارد تومان برآورد میشود. طبق تخمین تکراسا، روزانه ۳۱۰ تا ۴۷۰ هزار سفارش خرید و فروش در اینستاگرام انجام میشود که زمینه اشتغالزایی مستقیم یک میلیون نفر را فراهم کرده است.
در تهیه گزارش بازار فروشگاههای اینستاگرامی و صنعت تجارت اجتماعی ایران ۱۴۰۱، در گزارش با بیش از ۱۵ بنیانگذار، مدیر ارشد و متخصص در اکوسیستم استارتاپی در صنایع تجارت الکترونیک، تجارت اجتماعی، لجستیک، پرداخت و تبلیغات، مشاوره و مصاحبه صورت گرفته و دیدگاههای آنها در جهت افزایش دقت و صحت جنبههای مختلف گزارش در نظر گرفته شده است. این گزارش با همکاری مستقیم اعضای تیم تکراسا، ماتوریتی و تضمینچی و صرف بیش از ۷۰۰ نفرساعت در بازه زمانی سه ماه و نیم تهیه و تنظیم شده است.
با توجه به نبود اطلاعات دقیق و مستند از بازار خرید و فروش محصول در اینستاگرام ایران، جمعآوری و تحلیل اطلاعات موجود در این گزارش از بستر اینستاگرام با همکاری مشترک تکراسا و ماتوریتی انجام شده است. در این گزارش سعی شده دادههای فروشگاههای اینستاگرامی با دقت بالایی استخراج شود تا خواننده به شناخت دقیقی از فروشگاههای اینستاگرامی، اشتغالزایی و اندازه بازار آن دست پیدا کند.